SZCZUPAK
Gdzie szukać szczupaka?
Jest rybą powszechnie spotykaną. Jego zasięg jest bardzo szeroki, od nizinnej krainy leszcza aż do granicy krainy pstrąga, często spotyka się go także w wodach pstrągowych, Mimo że preferuje cieplejsze i szersze dorzecza oraz odcięte rzeczyska, znajdujemy go także w podgórskich, wąskich potokach, w małych odciętych łachach, jak też w dużych zbiornikach zaporowych, zwłaszcza w pierwszych latach po zalaniu. Spotykamy go jednak przede wszystkim w odcinkach obfitujących w kryjówki, z roślinnością wodną i bagienną, z podmytymi brzegami, z zanurzonymi w wodzie korzeniami nadbrzeżnych drzew i krzewów, z naniesionymi zawadami w korycie rzeki, z wywróconymi drzewami i zanurzonymi, zwisającymi gałęziami. Podczas połowu tej ryby nie powinniśmy przeoczyć żadnej, nawet małej zawady, która może stanowić miejsce jej ukrycia. Występowanie szczupaka jest także uwarunkowane obecnością małych ryb. Chętnie ustawia się w cieniu. Przebywa zwykle na swych stałych stanowiskach, przemieszcza się na niewielkie odległości. Szukamy go w głębszych zatokach o spokojnej wodzie, które są związane z głębokim nurtem i przeciwprądami. W lecie w niezbyt głębokich wodach płynących nigdy nie przebywa przy powierzchni, jesienią pozostaje w rejonie swych kryjówek na średniej głębokości i przy dnie; po silniejszym ochłodzeniu wody i zejściu drobnych ryb na głębie przebywa także w spokojnych partiach tuż przy dnie. W Polsce na ogół liczny w większości jezior, szczególnie jednak w typie leszczowym i linowo-szczupakowym. Największe osobniki można spotkać na plosie jeziora, wokół górek podwodnych, na głębokości kilku metrów. Pod koniec lata i jesienią (często aż do utworzenia się pokrywy lodowej) szczupaki gromadzą się w strefie przybrzeżnej, wchodząc w głąb oczeretów.
Kiedy łowić szczupaka?
Intensywność brania zależy od pory roku. W czerwcu i lipcu, kiedy jest dużo pokarmu, szczupak bierze bardzo słabo. Przy końcu lipca i w sierpniu brania się nieco polepszają, zaś wrzesień i październik są uważane za miesiące typowo szczupakowe. Sierpień, wrzesień i październik należą też do miesięcy najlepszych połowów szczupaka w zbiornikach zaporowych i jeziorach naturalnych. W miesiącach letnich szczupak najlepiej bierze wcześnie rano lub późnym wieczorem, jesienią przez cały dzień. Przy końcu sezonu szczupakowego (w listopadzie) żeruje około południa. Korzystny wpływ na brania szczupaka w lecie wywierają wyższe stany wody, pochmurne dni ze słabym wiatrem i mżawką, powodujące ochłodzenie. Jesienią odwrotnie — połowom sprzyjają cieplejsze, jasne dni z mglistymi porankami i wieczorami. W lecie niekorzystna jest czysta, niska woda, podobnie zresztą jak wezbrana i mętna, upały i słońce; na jesieni nie warto łowić przed nagłym pogorszeniem się pogody lub zimnymi, północnymi albo wschodnimi wiatrami. Swój powab ma połów szczupaków na przepływankę w grudniu, gdy zamarzną jedynie wąskie, przybrzeżne pasma koryta rzecznego.
Sprzęt do połowu szczupaka.
Wyposażenie musi odpowiadać metodom połowu. Do metody spinningowej potrzebne jest wędzisko spinningowe (przy zarośniętym brzegu powinno mieć długość 2,5 m, przy wolnej wodzie oraz przy połowie z łodzi — 1,8 m), żyłka 0,30—0,45 mm, karabińczyki, krętliki, stalowy przypon, spinningowe, wielohaczykowe systemiki. Do połowów na przepływankę wędzisko powinno być nieco dłuższe — około 3—4 m, silniejsze, żyłka 0,30—0,45 mm, większy spławik, spławiki pilotowe, haczyki włoskie 1/0—4/0, kotwiczki trój-ramienne 3—3/0. Kotwiczek podwójnych jako niesportowych (przy połowie szczupaka) rozmyślnie nie omawiam. Wymagany jest także stalowy (lub inny) delikatny przypon o długości 30—60 cm, chomątka lub inne systemiki do uzbrajania żywców. Przydatne są też różne konstrukcje, jak np. paternostry.
Metody połowu szczupaka.
Są trzy podstawowe metody połowu szczupaka: na przepływankę ze spławikiem, na przystawkę ze spławikiem oraz spinningowanie. Pierwsze dwie mają tyle odmian, że nie da się ich nawet ogólnikowo opisać. Do spinningowania stosuje się błystki, martwe rybki na różnych systemikach, woblery i inne sztuczne przynęty. Do tej metody zaliczamy także pionowe spinningowanie polegające na ściąganiu przynęty z głębiny ku powierzchni, pionowe spinningowanie z podrywaniem przynęty oraz jej podnoszenie i opuszczanie. Podstawową zasadą we wszystkich metodach połowu powinno być to, aby nie kaleczyć niepotrzebnie osobników niewymiarowych, aby można je było bez dodatkowych obrażeń wypuścić z powrotem do wody. Najlepiej stosować przynęty o tak dobranej wielkości, aby nie chwytały ich niewymiarowe szczupaki.
Przynęty na szczupaka.
O ile metody połowu szczupaków są skomplikowane, o tyle przynęty są zupełnie proste. Do spinningowania są to błystki wszelkich rodzajów, różnych barw, wielkości 5—10 cm, martwe rybki — świeże lub konserwowane (do 8—12 cm) oraz wszelkie typy woblerów i rapali. Przy połowie na przepływankę przynętą może być jedynie żywiec od 8 do 15 cm długości, czasami większy. Jako żywców używamy przede wszystkim tych ryb, które żyją w miejscu połowu i które najdłużej wytrzymują na haczyku nie tylko żywe, ale także żwawe. Do specjalnie wytrzymałych ryb należy zaliczyć karasia. Należy wypróbować skuteczność wszystkich rodzajów sztucznych przynęt na przewidywanych łowiskach.
Inne uwagi.
Szczupak, mimo że jest bezwzględnym drapieżnikiem, jest płochliwy i ostrożny, dlatego przy jego połowie musimy się dobrze ukrywać na brzegu. Spłoszony odpływa niekiedy na pewną odległość od swej kryjówki, ale pozostaje w jej pobliżu i ma się na baczności; z reguły wówczas nie bierze. Szczupak nie poluje tak jak inne drapieżniki, które aktywnie poszukują swojej ofiary na znacznej przestrzeni, ale dopada ją ze swego stanowiska lub najwyżej wolno pływa w jego najbliższej okolicy. Jest typową rybą strefy przybrzeżnej i tam właśnie głównie go szukamy. Zawsze należy pamiętać, że szczupak ma swoje stałe stanowisko i stosunkowo regularnie żeruje. Dobre wyniki połowów będzie miał tylko ten wędkarz, który będzie obserwował wodę przez dłuższy czas i rozpozna stanowisko szczupaka oraz ustali najlepszy czas jego żerowania. Podczas holowania uważamy, aby ryba nie dostała się do pobliskiej zawady, a później nie pozwalamy jej wyskakiwać nad wodę na naciągniętej żyłce. Przy wyskoku szczupak może tak szarpnąć głową, że wyrwie sobie haczyk (nawet z przynętą) z pyska. Przy holowaniu nie powinniśmy się tak ustawiać, aby szczupak nas zauważył, gdyż spłoszony może wykonać nagły i niespodziewany, oswobadzający go zryw. Niewymiarowe szczupaki uwalniamy ostrożnie. Aby chronić je przed niepotrzebnym skaleczeniem, powinniśmy stosować żywce nie mniejsze niż 15 cm. Jesienią przynętę umieszczamy w połowie lub na 3/4 głębokości łowiska, później — 20—30 cm nad dnem. Podczas spinningowania przynętę dociągamy do samego brzegu, ponieważ bardzo często szczupak przez pewien czas podąża za nią, a atakuje dopiero przy samym brzegu. Odległość, na którą wyrzucamy przynętę spinningową, powinna być taka, aby umożliwiała zawsze mocne i skuteczne zacięcie. Przy wyławianiu i lądowaniu trzeba zachować ostrożność.
W Polsce pogłowie szczupaka stale się zmniejsza. Przyczyną tego jest zwiększające się zanieczyszczenie rzek oraz bardzo przyspieszone starzenie się jezior, które wiąże się m. in. ze zmniejszaniem się przezroczystości wody i zanikiem naczyniowej roślinności wodnej. Szczupak jest jedną z niewielu ryb rzeczywiście składających swoją ikrę na miękkiej roślinności, której braku niczym nie można zrekompensować. Mimo więc, że prowadzi się stale intensywne zarybienia narybkiem szczupaka, należy w dalszym ciągu liczyć się z jego powolnym wymieraniem. Od niedawna zaostrzono przepisy związane z ochroną tego gatunku; obowiązuje obecnie wymiar ochronny 50 cm i okres ochronny, który trwa od 1 stycznia do 30 kwietnia. Jego dobowy połów jest limitowany do 4 szt., łącznie z boleniem, sandaczem i sumem.